ANOU KOZ PAROL NO. 122 : Spesial Omaz Prof. Annegret Bollée atraver bann lang kreol Losean Indien

 

- Publicité -
Prof. ARNAUD CARPOORAN, Chair, French & Creole Studies,
Dwayin Fakilte Sians Sosial ek Humanities, Liniversite Moris
Prezidan Creole Speaking Union

Le 21 Out 2021, liniver Etid Kreol, sirtou dan Losean Indien, finn rant an dey, avek lanons dese Profeser Annegret Bollée, oriziner depi Lalmagn. Dan lespas sink an, se trwaziem gran lapert ki bann Etid Kreol Losean Indien pe fer apre disparision Prof. Philip Baker (oriziner depi Langleter) an 2017 ek Prof. Robert Chaudenson (oriziner depi Lafrans) an 2020. Alor ki dimounn dan Losean Indien ti konn Philip Baker sirtou pou so travay lor Kreol Morisien dan bann lane 1970-80 (1) ek Robert Chaudenson, pou so travay lor Kreol Renione dan mem peryod (2), dan ka Annegret Bollée, se sirtou so travay lor Kreol Seselwa, sa mem lepok-la, ki finn fer li vinn sa gran kreolist alman ki liniver kreolistik finn rekonet ziska so lamor.

Trwa gran siantifik; trwa nasionalite eropeen diferan. Me enn mem pasion pou bann lang kreol an zeneral, kot sakenn finn swazir pou konsantre so resers lor enn Lil Losean Indien an partikilie. Tou sa dan enn lepok kot bann kreolofonn natif an zeneral ti ankor enan bel dout lor lefet ki zot prop lang maternel ti kapav ena mem stati ki lezot lang. Toutfwa, par rapor ek so de konfrer angle ek franse, Annegret Bollée finn ousi axe enn parti esansiel so travay lor bann diferan lil kreolofonn Losean Indien dan zot lansanb. Nou pe fer referans isi so gro travay lexikografik ki finn paret an plizier volim ant 1993 ek 2007 sou nom Dictionnaire étymologique des créoles français de l’Océan Indien.

Se inpe dan lespri sa demars olistik la, ek anmemtan pou rann omaz kontribision travay Annegret Bollée dan lavansman bann diferan Kreol Losean Indien ek dan domenn Etid Kreol an zeneral, ki nou finn invit Prof. Sibylle Kriegel depi Liniversite Aix en Provence ek Redaktris-an-sef Revi Etudes Créoles, ek Susanne Maria Michaelis, depi Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology, Leipzig, ek ko-editris Atlas of Pidgin and Creole languages (2013), pou propoz enn rezime so parkour profesionel dan sa nouvo edision Anou Koz Parol la.

Mem si Prof. Sybille Kriegel ek Suzanne Michaelis toule de oriziner depi Lalmagn, parey kouma Annegret Bollée, zot finn swazir pou exprim zot omaz an Kreol Seselwa pou bann rezon ki alafwa sinbolik, istorik ek emosionel. Nou pe inklir ousi, dan sa paz-la, enn temwaniaz an Kreol Renione depi Axel Gauvin, gran ekrivin renione ek defanser Kreol Larenion ek Laurence Daleau, premie fam Losean Indien ki agreze an Etid Kreol. Evidaman, nou pa finn bliye Rodrig, ki atraver Yani Maury, zenn doktorant depi Liniversite Moris dan lexikografi kreol, pe amenn ousi so kontribision dan sa omaz-la.   

1) Lekel finn debous lor enn tez an 1982 ek finn donn nesans enn Diksioner trileng ki Kreol-Angle-Franse an 1987.

2) Lekel finn debous lor enn tez an 1974 ek finn donn nesans plizier louvraz ek teori lor lorizinn bann lang kreol apre.

Enn omaz an Kreol Seselwa

Annegret Bollée in mor sibit le 21 Out 2021, laz 84 an. Sa lengwis alman in parmi figir pli enportan pour bann letid kreol. Son travay lo bann lalang kreol franse Losean Endyen pou reste enkontournab. An 1969, sa zenn romanis ti konmans enterese dan bann kreol franse. Apre premye kontak ek Philip Baker ki sa lepok ti reste Moris ek Robert Chaudenson ki ti reste Lareinyon, Annegret Bollée ti desid met son latansyon lo Kreol Seselwa. An 1977, i ti pibliy son premye liv lo Kreol Seselwa : Le créole français des Seychelles. Esquisse d’une grammaire – textes – vocabulaire, 1977. Apard son laktivite dan Liniversite Bamberg (chaire de linguistique romane et d’études médiévales ant 1978 ek 2002), i ti zou en rol primordyal dan kodifikasyon Kreol Seselwa. An kolaborasyon avek son koleg ek son zami seselwa Danielle D’Offay, i ti develop labaz standardizasyon lortograf Kreol Seselwa (Apprenons la nouvelle orthographe, 1978). I ti egalman pibliy bann liv lo Kreol Seselwa : en diksyoner Kreol Seselwa (Diksyonner kreol-franse par Danielle de St Jorre ek Guy Lionnet, 1982), en adaptasyon bann fab La Fontaine (Fables de La Fontaine de Rodolphine Young, 1983) ek bann zistwar lavi rakonte par dimoun Seselwa (Parol ek memwar, avec Marcel Rosalie, 1994).

Zwen dernye, Annegret Bollée in ganny pri spesial “Lifetime achievement award” ek Society of Pidgin and Creole Languages. Pandan sa seremoni kot Annegret Bollée ti prezan virtyelman, Penda Choppy (Liniversite Sesel) in dir « In Seychelles, Annegret has been working with people and not on them ». Travay Annegret Bollée in touzour en travay engaze, zanmen koupe ek realite bann dimoun kreol. Son resers i konsern tou bann lalang kreol abaz franse. Koumsa, i ti pibliy en gran diksyonner etimolozik lo bann lalang kreol franse Losean Endyen an kat volim (Dictionnaire étymologique des créoles français de l’Océan Indien, apartir 1993). Ansamn avek Ingrid Neumann-Holzschuh ek Dominique Fattier, i’n fini piblikasyon en lot diksyonner etimolozik, osi an kat volim, lo bann lalang kreol franse Lamerik (Dictionnaire étymologique des créoles français d’Amérique an 2018), lontan apre son retret en 2002.

Annegret Bollée in touzour gard en ritm entans pour sa resers ziska son lanmor. Kek zour avan i ti kit nou pour touzour, i’n promet ekrir en rezime son liv lo formasyon bann mo kreol ki i ti pe travay aktyelman pou revi Etudes Créoles. Malerezman sa lartik zanmen pou ganny ekrir. Annegret Bollée ti en gran imanis avek en gran leker – tou kominote letid Kreol pou mank li bokou.

Omaz an Kreol Renione: “Travay Annegret Bollée:  in kolèktaz, in zarlor, in zarboutan bann lang kréol”

Issi La Rényon, kan ou la pou ékri in tèks an kréol réyoné, lèrk ou la bezoin lorizine in mo, ou i sar rode dann le diksyonèr étimolizik bann kréol Loséan Indyen Annegret Bollée la fé. Ou i trouve le mo ou té i rode, son fénéssanse mé soman an pliss, le diksyonèr i done aou, in sans, 2 sans, 3, 4 sans… Li done aou le sans an kréol rényoné, mé soman li esplik ossi par koman bann dalon morisyen i di, koman bann dalon séssèlwa i di, koman bann dalon rodrigué i di. Le diksyonèr i amonte out lang kréol zordi, out lang kréol dann tan lontan ek lo lang kréol out bann dalon Sesel, Rodrig ek Moris.

Le diksyonèr étimolizik i rouver gran le baro dessi le monn kréol loséan Indyen mé ossi dessi le monn la Karaïbe akoz Annegret Bollée la kontinué son travay disksyonèr dessi bann kréol (baz fransé) la ba Lamérik : kréol martiniké, kréol guadeloupéin, kréol aïsyin. Le bann lang kréol i doi in bon pé Annegret Bollée. Le travay li la fé, li la dirizé, i tonm konm in kolèktaz, in zarlor, in zarboutan bann lang kréol.

Omaz depi Rodrig, an Kreol Rodrige

(YANI MAURY, doktorant UoM dan domenn lexikografi kreol)

Mo pran laparol zordi, antan ki doktorant dan domenn lexikografi kreol ek koordonatris prinsipal proze « Diksioner Kreol Rodrige », pou rãnn enn omaz pārtikilie  Annegret Bollée, enn madanm ki inspir bokou respe pou travay ki li inn fer atraver letan dan Losean Indien. Nou kapav konsider li ousi kouman enn pārmi bãnn pli gran lexikograf kreolist ek probableman enn pārmi bãnn premyin madanm dan sa domenn letid-la. Si enan pou mansiõnn Rodrig dan travay Annegret Bollée, nou zis kapav dir ki li ti deza fini fer so prop lopinion depi lontan lor lang kreol ki koze dan Rodrig. Alor ki ziska detrwa lanin desela, ti ankor enan sertin kestiõnnman alinteryer mem Repiblik Moris pou konin si wi ou non, Kreol Rodrige existe kouman enn lang otonom, dan seri diksioner etimolozik ki Annegret Bollée inn ekrir, li ti deza sit lang kreol Moris ek Rodrig, kouman de lang separe. Dan mo kote, enn lārtik ki mo personelman apresie se ‘Lexicographie créole : problèmes et perspectives’ (2005) ki dapre mwan, enn text inkontournab pou ninport ki dimounn ki anvi etidie oubien fer enn diksioner kreol. Mersi madanm pou travay ki ou inn fer ek leritaz ki ou inn kite.

- Publicité -
EN CONTINU

l'édition du jour