Dr Yani Maury
Pārmi plis ki 7000 lang ki UNESCO inn resanse dan lemond, enan zis apepre 200 ladan ki bãnn lang ekri, savedir apenn 5%. Atraver so lortograf ofisiel ki enn met anplas an 2019 ek so 1yin edision Diksioner Kreol Rodrige ki inn plibliye an 2021, zordi Kreol Rodrige (KR) fer pārti sa rār minorite-la. Alor ki KR pe pran so plas deplizanpli dan diferan lespas ek domenn itilizasion, enn lekip serser depi UoM ti dan Rodrig ant le 8 ek le 12 Zin 2025. Lasanble Rezional Rodrig (atraver so Komision Ār ek Kiltir) inn organiz sa sezour-la, dan lobzektif pou abord plizir laspe konsernan KR. Bãnn manb sa lekip-la ti inklir Prof. Arnaud Carpooran & Mm. Christina Chan-Meetoo (depi Liniversite Moris) ek momem. Dan paz Anou Koz Parol zordi, nou pe revinn lor bãnn diferan levennman ek size ki inn trete pandan sa sezour-la. Trwa eleman santral ti lor kalandriye travay: i) Lansman 1yin Latelie Travay lor proze 2em edision Diksioner Kreol Rodrige ; ii) rankont avek Akademi Kreol Rodrige (AKRo) ek bãnn ‘fitir’ etidian BA (Hons) Creole Studies ek iii) rankont avek Select Committee Lasanble Rezional Rodrig ki pe travay lor kestion introdiksion KR dan Lasanble Rezional Rodrig.
Ver enn 2em edision Diksioner Kreol Rodrige
Apre boukou lanin revandikasion, an 2021, Rodrig inn lans so premyin edision Diksioner Kreol Rodrige (DKR). Etan-donin ki DKR li enn proze ki ti inisie ek finanse pār Lasanble Rezional Rodrig, premyin edision la ti destinin inikman ek bãnn lekol ek diferan institision. Avek gran demãnn ki enan depi bãnn individi, sa 2em edision-la enan pou lobzektif fer DKR vinn aksesib lor mārse; aksesib pou tou dimounn ki swete gengn enn kopi personel. Me plis ki fer li vinn aksesib, sa 2em edision la pou inklir plizir nouvo eleman. Nou inn zisteman gengn lokazion abord sa bãnn diferan eleman-la pandan 2 zournin Latelie Travay ki nou inn gengnin avek enn sinkantenn Rodrige. Lasistans ti konpoze avek enn melanz plizir zenerasion Rodrige me ti enan sirtou detrwa « ansien » ki reprezant « bãnn memwãr vivan tradision oral Rodrig ».
Apre kat lanin lexistans kot popilasion Rodrig inn kapav konsilte 1yin edision diksioner-la, lekip ki ti travay lor la, inn gengn bãnn retour lor plizir mo ki manke, bãnn definision ki bizin azoute ek sertin eleman ki bizin korize. Se pou sa rezon-la ki nou inn lans enn lapel pou kontribision volonter ek tou bãnn Rodrige, pou rekolte maximum linformasion lor bãnn azisteman ki bizin fer. Bãnn sesion travay ki inn enan dan Latelie-la inn port lor bãnn laspe-la ki ti bien prodiktif ek inn permet nou rekolte boukou nouvo mo ki pou bizin azoute dan 2em edision DKR.
Donin lanket depi enn proze sosiolingwistik ki ti fer dan bãnn lanin 1970
Azoute ek sa, enan enn proze sosiolingwistik ki apel Revisiting the Linguistic and Ethnographic specificities of Rodrigues ki inn fini antretan, ek bãnn donin sa lanket-la pa neseserman prezan dan 1yin edision DKR. Sa proze-la regroup bãnn donin lanket ki Prof. Robert Chaudenson, ansanm avek 2 lezot serser (Michel Carayol ek Christian Barat), ti rekeyir lor KR dan 5 rezion Rodrig dan bãnn lanin 1970. Pārkont, bãnn donin sa lanket-la ki fer plis ki 200 erdtan anrezistreman, pa ti ankor fini depouye. Prof.Carpooran inn erit sa bãnn donin-la an 2015 ek inn mont enn proze resers ansanm avek Dr Yannick Bosquet ek lezot koleg UoM ek MIE, pou konpār bãnn donin 1970 ek bãnn nouvo lanket terin kontanporin. Pārkont sārz travay ki sa proze-la ti inplike fer ki omoman kot 1yin edision DKR pibliye, bãnn depouyman pa ti ankor fini. Asterla ki sa letap-la inn fransi, inn kapav dres enn lalis mo ki ti pe servi dan KR dan bãnn lanin 1970. Nou lobzektif dan kad Latelie, sete gengn koudmin popilasion Rodrig pou kapav definir sa bãnn mo-la ek inklir zot dan 2em edision DKR. Se sirtou pou sa pārti-la ki nou inn bizin koudmin avek bãnn ‘ansien’ pou kapav propoz definision sertin mo ki zenerasion aktiel pa forsman konin.
Prezans masif Rodrig dan premyin batch BA (Hons) Creole Studies, ofer pār Liniversite Moris
Nou lekip serser inn ousi gengn lokazion pārtisip dan enn rankont avek bãnn manb Akademi Kreol Rodrige (AKRo) ek bãnn etidian rodrige ki inn inskrir dan BA (Hons) Creole Studies ki pe ofer pou premyin fwa pār Liniversite Moris sa lanin-la.
Lansman BA (Hons) Creole Studies dan Liniversite Moris an limem enn gran pa an avan pou domenn Etid Kreol dan Moris. Pārkont persõnn pa ti pe atãnn ki enn fwa ki kour-la inn advertise, plizir zenn Rodrige pou demontre enn lintere pou sa formasion-la e ki nonb etidian rodrige pou depas lārzman nonb etidian morisien.
Pār ayer, lintere-la pa zis pārmi bãnn individi dan popilasion. Dan bãnn dezision Konsey Exekitif le 25 Avril 2025, Lasanble Rezional inn aprouv prinsip pou akord enn sipor finansie bãnn etidian rodrige ki pe inskrir dan BA (Hons) Creole Studies. Sa desizion-la al dan mem direksion ki lanons ki Komiser Ledikasion ti fer le 3 Desanm 2024 dan kad Festival Kreol Rodrig, lor introdiksion KR dan segonder. Avek sa degre dan Creole Studies la, bãnn etidian ki pe al swiv sa kour-la pou enan bãnn kalifikasion neseser pou ansegn KR dan kolez.
AKRo (Akademi Kreol Rodrige) inn ousi zwe enn rol inportan dan sa prosesis-la. Dan enn kote li inn motiv bãnn zenn pou swiv sa kour-la ek dan lot kote fasilit diskision ant sa bãnn etidian-la, Lasanble Rezional Rodrig ek Liniversite Moris. Rankont nou lekip avek bãnn manb AKRo ek sa bãnn fitir etidian-la inn bien instriktif, dan sans kot li inn permet konpran bãnn latant Rodrig pār rapor ek sa kour-la.
Select Committee pou prepār introdiksion Kreol Rodrige dan Lasanble Rezional Rodrig
Parey kouman dan Moris, Rodrig inn ousi koumans reflesi ek travay lor introdiksion KR dan so Lasanble Rezional. Nou lekip inn gengn lokazion zwenn sertin manb Select Committee ki inn met anplas pou travay lor potansiel introdiksion KR dan pārlman rezional. Bãnn dimounn ki inn pārtisip sa rankont la, inn gengn lokazion koz lor bãnn inplikasion lingwistik ek informatik ki neseser pou kapav introdir KR dan pārlman rezional. Dan Moris, bãnn travay inn bien avanse lor sa kestion-la, notaman atraver proze “Promoting Institutional Democracy through Language Access in Kreol Repiblik Moris and Digital Innovation” finanse pār HEC ek Rodrig pou bizin al inpe dan mem direksion. Bãnn diskision inn sirtou tourn otour kapasite inklir ek respekte bãnn spesifisite KR, mem si li enan boukou similarite avek Kreol Morisien. Onivo Rodrig antouka, lantouziasm ek volonte pou met KR dan pārlman rezional li la.
