Dan kad Zourne Internasional Kreol (ZIK) 2021, Fakilte Sians Sosial ek Humanities dan Liniversite Moris (UoM), an kolaborasion avek Creole Speaking Union, Mauritius Institute of Education, Université des Mascareignes, Open University of Mauritius ek University of Technology, finn mark levennman avek lorganizasion enn webinar lor enn update proze ‘Preparasion Terin pou Introdiksion Kreol Repiblik Moris dan Parlman’. Pou rapel, sa proze-la ti lanse dan kad selebrasion Zourne Internasional Kreol 2020 le 28 Oktob 2020. Apre enn lane, tou lekip finn fer enn bilan lor travay resers iniversiter ki finn fer ziska ler par bann diferan soukomite. Azordi, nou pou prezant bilan travay resers ki finn fer par lekip Terminolozi, kordone par Dr Beatrice Antonio-Françoise ek Dr Shrita Hassamal, de Lecturer MIE.
Ki savedir ‘terminolozi’?
Dapre Gouadec (1990) – 1 –, ‘terminolozi’ fer referans avek sians ki etidie bann term, zot formasion, zot itilizasion, zot sinifikasion, zot evolision. Dan enn fason pli spesifik, ‘terminolozi’ fer referans avek enn lansanb term ki zot itilizasion delimite ek spesifik. Sa delimitasion-la kapav arbitrer. Se dan sa deziem laspe-la ki lekip terminolozi pe abord travay lor enn lexik parlmanter an Kreol.
Ki metodolozi travay resers pe servi?
• Metodolozi travay global
Dan enn premie tan, tou lekip ki konserne par sa proze-la finn travay dapre enn mem metodolozi. Pou rapel, kat lekip pe travay lor enn laspe partikilie sa proze-la: lekip terminolozi, lekip sosio-rezistral, lekip formasion-informasion ek lekip informatik. Sak lekip finn swazir depi Hansard – 2 – lane 2019 enn sesion ek finn propoz enn tradiksion an Kreol. Sa tradiksion lib la finn permet gagn plizier version bann mem term (ki li bann term zeneral ou spesifikman parlmanter) ek sirtou konstitie enn baz-done text avek plizier tip erer ortografik. Se seki permet alimant baz-done text an Kreol pou lekip informatik pou elaborasion enn lozisiel spellchecker ek enn lozisiel speech-to-text.
• Metodolozi travay spesifik pou lekip terminolozi: koudme Bureau de la traduction, Canada
Alaswit enn kolaborasion avek Divizion Normalizasion terminolozik, Servis lingwistik, Servis Piblik ek Aprovizionnman, Bureau de la traduction dan Canada, lekip terminolozi finn benefisie expertiz spesialis terminolozi pou elaborasion enn lexik parlmanter. Parmi bann rekomandasion ki finn gagne, nou retrouv fondman metodolozik proze-la, ki konpran: (a) enn travay baze lor enn lozisiel extraksion terminolozik monoleng ki permet idantifikasion enn terminolozi parlmanter spesifik; (b) idantifikasion bann term spesifikman parlmanter; (c) propozision bann ekivalan an Kreol pou sa bann term-la; (d) validasion terminolozi parlmanter an Kreol par bann exper domenn langaz ek exper domenn parlmanter.
Enn metodolozi ki finn deza fonksione: lexik parlmanter lang inwit ‘Inuktitut’
Metodolozi travay ki lekip terminolozi pe servi, li baze lor proze kreasion enn lexik parlmanter pou lang ‘inwit’ ki apel ‘Inuktitut’, enn lang otoktonn Canada. Parey kouma lang Kreol, lang Inuktitut li enn lang ki pa ti ena enn lexik parlmanter. An 1999, alaswit kreasion teritwar Nunavut – 3 – (dan Canada), gouvernman Nunavut ti desid pou valoriz ‘Inuktitut’ atraver promosion so itilizasion dan tou sfer lasosiete. An 2008, finn ena adopsion ‘la Loi sur les langues officielles du Nunavut’ ek ‘la Loi sur la protection de la langue inuite’, ek an 2011, finn kree enn lexik parlmanter lang Inuktitut ki konport 509 term spesifikman parlmanter. Dan mem perspektiv travay, lekip terminolozi pe inspir li ek sa metod travay la pou elaborasion enn lexik parlmanter an Kreol Morisien, parski sa metodolozi-la finn deza fonksione ek finn demontre enn rezilta konklian.
Perspektiv sintaxik
Akote sa bann diferan letap ki ena dan prosesis idantifikasion enn terminolozi pou ariv ziska enn lexik parlmanter an Kreol, li neseser ousi ki repas lor bann propozision lexikal ki finn fer an Kreol Morisien pou gete si ena enn koerans global par rapor ek term spesifik ki finn servi dan bann dokiman-la. Par exanp, dan bann bann premie tradiksion ki finn fer, mo ‘Clerk’ finn tradir par diferan fason, kouma ‘grefie’, ‘fonksioner’, ‘komi’, ‘klark’, ou ankor ‘ofisie’. Li donk inportan ki fer enn travay validasion ek armonizasion pou asir sa koerans-la. Me sa travay-la pa aret la.
Andeor lefet ki nou pe elabor enn terminolozi parlmanter an Kreol, li inportan osi ki nou ena enn validasion lor plan sintaxik. Enn tradiksion mo-pou-mo, li pa touletan sifizan etan done bann spesifisite lingwistik sak langaz. Se lor sa plan-la, ki sintax enn langaz, so gramer, trouv so linportans. Nou pou bizin verifie si bann fraz-la, zot gramatikalman korek, si bann tournir fraz reflekte exakteman seki pe rod dir. Par laswit, li pou vinn pertinan ki nou lekip asire ki onivo sintaxik, bann tradiksion-la pe fonksione, ki zot pe donn sinifikasion ki nou pe rode, e ki nou pa aret nou zis lor enn bon itilizasion bann term-la, individielman.
Lerla se plizier lezot kestion ki nou pou poz noumem. Par exanp, eski bann tournir fraz la, zot tro oral ouswa non? Mem si bann tradiksion-la zot gramatikalman korek, eski zot ase formel pou enn dokiman ekri, sirtou dan kad enn dokiman legal, kouma Standing orders and rules of the National Assembly par exanp?
Ziska ler, nou finn fokaliz sirtou lor analiz bann term ki spesifik ek zargon parlmanter, me nou ousi deza pe koumans enn reflexion pou laswit. Nou pou sirtou bizin asir nou ki dan lasanb, tou pe fonksione, ki li onivo lexik parlmanter, ou onivo bann term-la individielman. Ena ousi kestion integrasion bann term-la dan kontext ki bizin, san bliye ki bizin ousi asire ki zot pe respekte enn konstriksion gramatikal korek ek biensir, pou fini, ki rezis langaz ki pe servi, li apropriye.
Nou bizin ou kontribision!
Sa proze-la nesesit kontribision tou dimounn. Pou sa rezon-la, nou finn kree de platform nimerik lor ki ou pou kapav aport ou kontribision. Regilierman, nou pou sirkil bann lalis term an Angle ou Franse ek pou demann zot propoz bann ekivalan an Kreol. Nou finn kree enn paz Facebook ki apel ‘Lekip Terminolozi – Lang Kreol dan Parlman’ ek ousi enn ladres mail ‘lekip.terminolozi@gmail.com’ pou tou kestion/komanter ki ou swete done. Nou kont lor zot pou fer sa proze istorik la avanse. Mersi!
1. GOUADEC, (1990), Terminologie, constitution des données, AFNOR, Paris.
2. Transkripsion ofisiel bann deba parlmanter.
3. Enn teritwar federal ki trouv dan Lenor Canada.