Parfwa bann mo paret pa ase for pou dir seki anvi ek seki bizin dir, mem kan ou enn spesialis langaz. Dir ki atraver lamor Dev Virahsawmy, se enn moniman Literatir ek Etid Kreol ki pe ale, paret mank enn kiksoz. Momem, mo ti deza servi sa term-la dan enn presedan edision AKP (No. 42, 25 Out 2012), kot mo ti kalifie Dev kouma enn “moniman vivan dan konba pou rekonesans ek valorizasion lang kreol morisien sa 40 dernie lane-la”. 11 an apre, kot li finn kontign prodir ziska so dernie ler, li finn depas delwin stad “moniman” dan sa bann domenn-la. Li’nn vinn ekivalan bann gran montagn ki inpoz zot dan enn peizaz par zot sel prezans. Himalaya, par exanp, pa bizin dir ki li la. Li zis la, se tou. Inevitab, inbarab, inoubliab. Kan nou pans Dev, nou pa kapav pa pans so personaz mitik “Li” avek lekel li ti swete idantifie limem (get extre enn interview pli lwin ek temwaniaz Christina Chan-Meetoo), e kouma, dan so ka, letan pa pou kapav efas nanye, nou zis kapav dir lor so nom: Li ti la, Li la, Li pou la. 
Prof. Arnaud Carpooran
Marjorie Munien : « Aster ki to finn ariv kot lasours »
Seki mo retenir de mo dernie rankont ek Dev se trwa kiksoz ki finn touzour karakteriz li: so lenerzi, so determinasion ek so lamour pou dimounn. Malgre so maladi ek so douler, li finn pran pasians asize, atann ki nou fer tou bann linstalasion ek answit pandan plis ki enn-er d’tan, li finn koze san ki zame li demann nou enn poz parski li fatige. E ousi parski, kan interview finn fini, li finn res debout ar mwa pandan ankor inpe letan pou li donn mwa so bann dernie liv ek nou finn diskit bann proze lor lekel mo pe travay. So bann dernie parol: “Ale koko, fer sa… mo pou donn twa enn koudme!” Ziska dernie ler, li ti pe ankor pans pou donn enn koudme. Mersi Dev. Aster ki to finn ariv kot lasours, mo sir to pou kontign devers lor nou pei tou lamour ki li bizin pou ki nou tou vinn Morisien.
Christina Chan-Meetoo : « So regar ti bien egize »
Dev ti ankor ena boukou lafors dan so lavwa ek so regar ti bien egize. Me kan li ti pe repran bann refrin Ti Frer ki so mama ti pe sante dan so lanfans, nou ti kapav santi so nostalzi. Se limaz ki mo retenir depi Dev dan interview ki nou finn filme dan so lakaz. Malgre so maladi, li finn pran letan resevwar nou lekip. Li finn explik nou so lien afektif intans avek nou lang maternel ki vinn depi so paran ki ti pe koz Kreol touletan. Ena ousi sa lide ki Dev finn met enn bon parti limem dan so bann text ek personaz kouma dan so pies teat Li : « ‘Li’ finn konn enn listwar osi fouter dezord ki mwa, ‘Li’, se inpe mwa dan form literer, ek bann lide revolusioner. » Mersi pou sa zoli leritaz-la Dev !
Yannick Bosquet : « Enn dimounn intelizan ek zenere »
Premie fwa mo ti zwenn Dev, mo ti ena zis 16 an… Mo ti swiv enn bon kamarad pou al pran leson Angle Main ek General Paper kot enn misie ki mo pa ti kone, me ki dapre seki mo kamarad ti pe rakont mwa, ti finn fer enn gran parkour akademik ek politik. Mo finn dekouver enn dimounn intelizan, zenere, ki ti kontan badine e ki pa ti ezite pou dir laverite kare-kare. Dev Virahsawmy finn kontribie pou devlop mo kiryozite pou langaz ek literatir ek si mo finn swazir pou etidie ek travay dan domenn langaz zordi, se osi gras-a li. Nou parkour finn kontign krwaze par moman ek mo finn santi mwa privilezie, kan preske 30 an apre ki mo ti pe pran leson kot li, li finn resevwar mwa avek bann koleg ek etidian pou donn nou enn interview. Bann mo ek moman presie ki li finn partaze lor seki li ete ek ki so konba finn ete reprezant enn ti trezor pou transmet pou bann zenn zenerasion! Salam Dev! Mersi pou tou!
| Enn tibout extre enn interview ki DV finn donn lekip UoM ek Creole Speaking Union destine pou bann etidian
Ena enn dimoun apel Dev Virahsawmy, ki sann-la sa? Enn ti garson ki’nn grandi dan Goodlands, so papa ek so mama ti koz Kreol ant zot e ti koz Kreol ar tou zot zanfan. Deziem kiksoz, seki so mama ti enn tifi Quartier Militaire ki ti konn tou bann sante Ti-Frer. [..] Kouma to ariv fer swa letid [ki to’nn fer?] Enn zafer extraordiner ti ariv mwa, mo ti [pe rant] dan deziem lane liniversite [University of Edinburgh]. Sef Fakilte Angle dir li bizin zwenn mwa dan so biro. Mo al get li, mo trouv mo dosie divan li. Li leve, li poz mwa kestion, li dir: « Dapre ou dosie, ou konn 3 lang: Angle, Franse ek Latin. Mo pa krwar ou koz Latin dan ou lakaz ». Mo dir li non, me mo pa kone kouma pou dir li mo koz Kreol. […] Mo’nn koumans servi bann slogan kouma « Broken English », etc., e sa gran profeser ki ti enn spesialis Shakespeare dir mwa: « Young man, you speak Creole, Creole is a language! ». Sa moman-la inn desid parkour mo lavi [..]. [Kan] to pran konsians ki dimounn pa pe konpran seki to pe rod fer […], eski sa ki amenn twa ver lekritir? Exakteman! Se ki arive, mo koumans konpran ki mo pe koz ek lespri dimounn me mo pa pe resi tous zot leker. [An] 72, mo’nn fer 1 an dan prizon, […] e dan prizon, mo koumans reflesi lor kouma mo amenn mo aksion […]. Mo ti ekrir 2-3 ti poem detanzantan, me dimansion ki mo ti ignore, se linportans literatir dan devlopman enn lang. Sa ki, an 1972 (kan mo ti dan prizon), inn amenn 3 ev an lang kreol…, an Morisien: Li, Lafime dan lizie, Disik sale. […] [Mo] ti’a kontan ki to koz lor « Li » Bon! « Li », mo krwar zot tou kone, ki « Li » ti interdi dan Moris. Lasansir trouve ki mo [ti] pe atak lapolis. Or, « Li », se enn trazedi, e enn trazedi kot so personaz prinsipal pa aparet lor lasenn. Tou dimounn koz ‘Li’, ki Li’nn dir, ki Li pe fer, me personn pa trouv Li; lodians ousi pa trouv Li. « Li » dan prizon, e « Li » asasine dan prizon. Me tou bann personaz dan « Li », se bann personaz sinbolik. « Li », pou mwa, ti « Zezi ». Inn ferm Zezi dan prizon inn touy li laba. Boug ki « the villain » li apel Rawan, ki enn personaz evil. Arjuna, ki enn intelektiel progresis dan pies-la, se enn personaz inportan dan Bhagavad Gita […]. [Pion] ki vinn servi ‘Li’ dite, ti apel Pierre: « Tu es pierre et c’est sur cette pierre que je bâtirai mon église ». [Li] tousel ti pe kapav rant dan selil pou kominik ar « Li » ek « Li » dir li ki bizin fer […]. Apre, ti ena enn personaz ki pena okenn baz, ti apel Mike. […] Se […] enn karakter [ki] so lipie pa bien lor later. [Li] fer exakteman seki pa bizin fer parski li pena enn baz solid, li pena enn idantite solid. [Pli] inportan ki tou, dan tou mo bann ev, se fam ki devir tou anbalao, ki fer bann zom konpran. Par exanp, dan « Li », se Angela. (Interview realize par Marjorie Munien; transkripsion: Christelle Ah-Choon) |
